લતા મંગેશકર – સૂર , શબ્દ અને લયના મહાયોગની પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા કરવાવાળો સ્વર…
લતાજીને અનેક રીતે યાદ કરવામાં આવે છે અને રહેશે. કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે તેને કેટલા એવોર્ડ મળ્યા. હું કહીશ કે તેમને કોઈ એવોર્ડ નથી મળ્યો, તેઓ એવોર્ડને મળ્યા છે. શબ્દના બ્રહ્મ સ્વરૂપની સ્થાપના કરનાર અવાજે આ જગતમાં પોતાનું કાર્ય પૂર્ણ કર્યું અને તેની મહાન યાત્રા પૂર્ણ કરી. તેમની આ દુનિયાની યાત્રાનું વર્ણન કરવા માટે શબ્દો અધૂરા છે અને તમામ શ્રદ્ધાંજલિ અધૂરી છે. આપણામાંના ઘણા લોકો એ બધી જ લાગણીઓને પોતાના આખા જીવનમાં જીવી શકશે નહીં જેટલી લાગણીઓ અને ભાવનાઓને તેમણે પોતાના સમગ્ર જીવનમાં અવાજ આપ્યો છે. શબ્દ બ્રહ્મ છે. તે શા માટે છે? તેનું બ્રહ્મ સ્વરૂપ કેટલું અલૌકિક હોઈ શકે! સ્પર્શ શબ્દના સ્પંદનો, લાગણીઓને કેવી રીતે અસર કરી શકે? શબ્દ સ્વરમાં પ્રવેશવાથી અવાજ કેવી રીતે બનાવે છે? કેવી રીતે શબ્દો, સ્વર, લય અને તાલ મળીને નાદબ્રહ્મ બનાવે છે. માનવ શરીરમાં હાજર રસાયણો સંગીત પર ચમત્કારિક રીતે કેવી રીતે પ્રતિક્રિયા આપી શકે છે. ભગવાનની ઉપાસના માટે સંગીત શા માટે શ્રેષ્ઠ માધ્યમ છે? કદાચ આ બધું સમજાવવા અને સમજાવવા માટે લતાજીનેે આ ધરતી પર ઉતર્યા હતા. કલાના તમામ સ્વરૂપો તેમના ગળામાંથી સતત નવા આકાર લેતા હતા. શબ્દોનો જાપ કરવો અને સંગીત બનાવવું. લોરીઓથી લઈને દેશભક્તિ સુધી, પ્રેમથી વિચ્છેદ સુધી, આનંદથી ઉદાસી સુધી, એકલતાથી ઉજવણી સુધી, તેના ગીતો ગુંજતા હતા કે સ્વર નાઇટિંગેલ તેના મિશનમાં સંપૂર્ણ સફળ હતી. તેમનો અવાજ હવામાં હતો અને તે પોતે શારીરિક રીતે હાજર હતા, જે આપણા ભારતીયો માટે ગર્વ અને ગર્વનું કારણ હતું. હવે તેમનું શરીર નહીં હોય, પરંતુ અવાજ કાયમ રહેશે. હા, મારી ભૂતકાળની અને આગામી પેઢીઓ હંમેશા એ હકીકત પર ગર્વ લઈ શકે છે કે અવાજની આ દેવી આપણા સમયમાં જન્મી હતી. અને કેટલાક ભાગ્યશાળીઓ પોતાની જાત પર ગર્વ કરી શકે છે કે તેઓએ લતાજીને જાતે જ જોયા અને સાંભળ્યા છે. લતાજીને અનેક રીતે યાદ કરવામાં આવે છે અને રહેશે. કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે તેમને કેટલા એવોર્ડ મળ્યા. હું કહીશ કે તેમને કોઈ એવોર્ડ નથી મળ્યો, એવોર્ડને તેઓ મળ્યા છે. શબ્દો, સ્વર, તાલ, તાલ, સાઝનું તે મિલન જેને કોઈ વ્યાખ્યાયિત કરી શકતું નથી, વ્યક્તિ ફક્ત પોતાની રીતે અનુભવી શકે છે. મને સૌથી સારી વાત એ લાગે છે કે લતાજીને સાંભળવા માટે તમારે સંગીત નિષ્ણાત બનવાની જરૂર નથી. જો તમે તેમને સાંભળતા રહો, તો સંગીત આપોઆપ આવડશે. સંગીતના જાણકારથી લઈને સામાન્ય શ્રોતા સુધી, દરેકને સ્પર્શવાની અને આનંદિત કરવાની ક્ષમતા તેમના સ્તરે હતી, છે અને રહેશે, એટલે કે લતા, સ્વરા લતા, સ્વર નાઇટિંગેલ, સુર સમ્રાટ..... લતા દીદી!!
×
