ઉત્તર પ્રદેશ વિધાનસભા ચૂંટણી પહેલા ગઠબંધન અને પક્ષપલટાનો યુગ ચાલી રહ્યો છે. દલિત નેતા ચંદ્રશેખર આઝાદની સમાજવાદી પાર્ટી (SP) સાથેની વાતચીત તાજેતરમાં સમાપ્ત થઈ ગઈ હતી અને કોઈ સમજૂતી થઈ શકી નહોતી. પરંતુ અખિલેશ યાદવે આ સિવાય ઘણી નાની પાર્ટીઓને પોતાની સાથે ગઠબંધનમાં સામેલ કરી છે. તેમની વચ્ચે ઓપી રાજભરની સુભાસ્પા જેવી પાર્ટી પણ છે જેણે 2017ની ચૂંટણી ભાજપ સાથે ગઠબંધન કરીને લડી હતી.

ભાજપ પણ આ વખતે બે નાની પાર્ટીઓ સાથે ગઠબંધન કરીને ચૂંટણી લડી રહી છે. પરંતુ પ્રશ્ન એ છે કે 2012માં પોતાના દમ પર પૂર્ણ બહુમતી મેળવનારી સમાજવાદી પાર્ટી અને 2017માં અલગ ગઠબંધન કરતાં વધુ બેઠકો જીતનાર ભાજપ નાના પક્ષો સાથે જોડાણ કરવા માટે આટલી ઉત્સુક કેમ હતી?

આ પ્રશ્નોના જવાબો મેળવવા માટે આપણે છેલ્લી કેટલીક ચૂંટણીઓના આંકડા અને રાજ્યના જ્ઞાતિ સમીકરણો પર નજર નાખવી પડશે. કારણ કે મોટા ભાગના નાના પક્ષોના ટાર્ગેટ મતદાર તેમની જ જ્ઞાતિ છે. પરંતુ તે પહેલા આવો જાણીએ કે આ વખતે કઈ પાર્ટી કોની સાથે ચૂંટણી લડી રહી છે.

ભાજપે જુના મિત્ર ગુમાવી નવા મિત્ર સાથે બાંધી મિત્રતા

2017માં ભારતીય જનતા પાર્ટીએ ઓમ પ્રકાશ રાજભરની પાર્ટી સુહેલદેવ ભારતીય સમાજ પાર્ટી (SBSP) અને અનુપ્રિયા પટેલની અપના દળ સાથે મળીને યુપી વિધાનસભાની ચૂંટણી લડી હતી, પરંતુ આ વખતે ઓમ પ્રકાશ રાજભરે ચૂંટણીના ઘણા સમય પહેલા ભાજપ છોડી દીધું હતું. તેણે એસપી સાથે જોડાણ કર્યું છે. છતાં ભાજપને નવો સહયોગી દળ મળ્યો છે. હવે ભાજપ સાથે અપના દળ (એસ) સિવાય સંજય નિષાદની નિષાદ પાર્ટી પણ ચૂંટણી લડી રહી છે.

2017ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં સમાજવાદી પાર્ટીએ કોંગ્રેસ સાથે ગઠબંધન કર્યું હતું અને યુપીના છોકરાઓ જેવા સૂત્રોચ્ચાર સાથે ચૂંટણી મેદાનમાં ઉતર્યા હતા, પરંતુ સફળતા મળી ન હતી. તે પછી 2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં અખિલેશ યાદવે કટ્ટર હરીફ માયાવતી સાથે હાથ મિલાવ્યા, પરંતુ ત્યાં પણ બહુ સફળતા મળી ન હતી. હવે અખિલેશ યાદવે નાના પક્ષો સાથે મળીને ચૂંટણી લડવાનો નિર્ણય કર્યો છે. તે ટીએમસી અને એનસીપી જેવી પાર્ટીઓને પણ પોતાની સાથે લઈ રહ્યા છે. મમતા બેનર્જી યુપીમાં સપા માટે રેલી યોજવા માટે પણ સંમત થયા છે. હાલમાં સમાજવાદી પાર્ટી સાથે 7 પાર્ટીઓ છે.

આ પણ વાંચો : https://harmonyofindia.com/four-people-died-due-to-heavy-cold-wave-at-canda-usa-boarder-hoi-ps/

2017માં ભાજપના સાથી પક્ષોનું પ્રદર્શન

2017માં ભાજપ સાથે ચૂંટણી લડી રહેલા અપના દળ (એસ)ને 0.98 ટકા મત મળ્યા અને 9 બેઠકો જીતી. આ વખતે ભાજપની સાથે નિષાદ પાર્ટી પણ છે, જેણે 2017માં 0.6 ટકા વોટ મેળવ્યા હતા અને એક સીટ જીતી હતી. આ ચૂંટણીમાં ભારતીય જનતા પાર્ટીએ 39.67 ટકા મતો સાથે 312 બેઠકો જીતીને સરકાર બનાવી છે.

2017માં સપાના સાથીદારોની કામગીરી

2017 માં રાષ્ટ્રીય લોક દળ (RLD) એ એકલા ચૂંટણી લડી હતી અને 1.78 ટકા મત મેળવ્યા હતા. જોકે તે માત્ર એક જ સીટ જીતી શક્યો હતો. ભાજપ સાથે છેલ્લી ચૂંટણી લડનાર ઓમ પ્રકાશ રાજભરની સુહેલદેવ ભારતીય સમાજ પાર્ટી આ વખતે અખિલેશ સાથે છે, જેણે 2017માં 0.07 ટકા વોટ મેળવ્યા હતા અને 4 સીટો જીતી હતી. આ વખતે અખિલેશ યાદવ મહાન દળની સાથે છે, જેને 2017માં 0.11 ટકા વોટ મળ્યા હતા. આ સિવાય અખિલેશ યાદવને ચાર પક્ષોનું સમર્થન છે.

યુપી ચૂંટણીમાં નાના પક્ષોની ભૂમિકા

આપણે 2017ની ઉત્તર પ્રદેશ વિધાનસભા ચૂંટણીના ચૂંટણી પરિણામો જોઈએ છીએ, ત્યારે એવું લાગે છે કે જો આમાંના મોટાભાગના પક્ષોને એક ટકાથી ઓછા મત મળે છે, તો શું તેઓ કોઈ નોંધપાત્ર અસર કરી શકશે. પરંતુ એવું નથી, આ નાના પક્ષો પોતપોતાના વિસ્તારોમાં ઘણા મતો લે છે અને તેમની પોતાની જ્ઞાતિઓમાં પણ તેમની પકડ છે. આથી ભાજપ અને સપા બંને નાની પાર્ટીઓને પોતાની સાથે રાખવા માંગે છે.

RLD ની અસર શું છે?

રાષ્ટ્રીય લોકદળને 2017ની ચૂંટણીમાં 2 ટકાથી ઓછા મત મળ્યા હોવા છતાં, હાલમાં પાર્ટીનું નેતૃત્વ કરી રહેલા જયંત ચૌધરીના દાદા ચૌધરી ચરણ સિંહ યુપીની રાજનીતિમાં મોટું નામ છે, ત્યાર બાદ અજીત સિંહે આ કાફલાને લઈ લીધો. આગળ ધપાવ્યું. પરંતુ મુસ્લિમ-જાટ સમીકરણ પર ચાલતી આરએલડીને 2014માં મોટો ફટકો પડ્યો જ્યારે રમખાણો બાદ જાટ-મુસ્લિમો વચ્ચેનું અંતર વધી ગયું અને તેમની વોટબેંક ઘટી ગઈ. આ વખતે જયંત ચૌધરી દાવો કરી રહ્યા છે કે તેમણે તેમના સમર્થકોને ભેગા કર્યા છે. ખેડૂતોના આંદોલન પછી ઘણા રાજકીય નિષ્ણાતો પણ કહે છે કે આરએલડીને ફાયદો થઈ શકે છે.

ઉત્તર પ્રદેશમાં જાટની વસ્તી લગભગ 4 ટકા છે, પરંતુ પશ્ચિમ યુપીમાં જાટની વસ્તી લગભગ 17 ટકા છે. આથી જયંત ચૌધરી પોતાના પરંપરાગત મતદારોને પરત મેળવવાનો દાવો કરી રહ્યા છે. આ સિવાય તેમને સપાના ગઠબંધનથી ફાયદો થઈ શકે છે કે પશ્ચિમ યુપીમાં મુસ્લિમોની સંખ્યા લગભગ 32 ટકા છે. જયંતના કહેવા પ્રમાણે, જો જાટ મુસ્લિમો મળી આવે તો તેમનો દાવો સાચો સાબિત થઈ શકે છે.

રાષ્ટ્રીય લોકદળની સૌથી વધુ અસર સહારનપુર, મેરઠ, મુઝફ્ફર નગર, શામલી અને બિજનૌર જેવા જિલ્લાઓમાં છે.

સુહેલદેવ સમાજ પાર્ટીની કેટલી અસર?

સુહેલદેવ સમાજ પાર્ટીના પ્રમુખ ઓમ પ્રકાશ રાજભરનો દાવો છે કે પૂર્વી યુપીમાં લગભગ 100 સીટો પર તેમના સમાજનો પ્રભાવ છે. રાજભર સમાજનું પ્રતિનિધિત્વ કરવાનો દાવો કરનારા ઓમ પ્રકાશ રાજભરે ગત વખતે ભાજપ સાથે ચૂંટણી લડી હતી. સામાજિક ન્યાય સમિતિના અહેવાલ મુજબ, રાજ્યમાં રાજભર સમાજની વસ્તી લગભગ 3 ટકા છે, પરંતુ લગભગ બે ડઝન બેઠકોમાં આ સંખ્યા 15-20 ટકા છે. જેમાં વારાણસી, જૌનપુર, આઝમગઢ, દેવરિયા, બલિયા અને મૌ જેવા જિલ્લાઓનો સમાવેશ થાય છે.

આ પણ વાંચો : https://harmonyofindia.com/hardik-pandya-captain-for-ahmedabad-k-l-rahul-captain-for-lucknow-ipl-2022-cricket-sport-news-hoi-ps/

મહાન દળમાં કેટલી તાકાત?

કેશવ દેવ મૌર્યએ 2008માં બસપાથી અલગ થયા બાદ મહાન દળની રચના કરી હતી. મહાન દળ, જે યુપીના મૌર્ય, ભગત, ભુજબલ, સૈની અને શાક્ય સમાજનું પ્રતિનિધિત્વ કરવાનો દાવો કરે છે, તેને 2017 માં 0.11 ટકા મત મળ્યા હતા. જો કે, નિષ્ણાતો મૌર્ય સમાજના પ્રતિનિધિત્વના દાવા પર સવાલ ઉઠાવે છે કે તાજેતરમાં ભાજપમાંથી સપામાં જોડાયેલા સ્વામી પ્રસાદ મૌર્ય અને ભાજપ સરકારમાં ડેપ્યુટી સીએમ કેશવ પ્રસાદ મૌર્ય પણ મૌર્ય સમાજમાંથી આવે છે. તો કેશવ દેવ મૌર્ય કેવી રીતે દાવો કરી રહ્યા છે.

એ વાત સાચી છે કે ત્રણેય નેતાઓ એક જ સમાજમાંથી આવે છે પરંતુ ત્રણેય અલગ-અલગ પ્રદેશમાંથી આવે છે, એટલે જ સમાજવાદી પાર્ટીએ પણ બંને મૌર્ય નેતાઓને પોતાની સાથે ભેળવી દીધા હતા. પૂર્વ યુપીમાં સ્વામી પ્રસાદ મૌર્ય અને પશ્ચિમ યુપીમાં કેટલીક બેઠકો પર કેશવ દેવ મૌર્ય.

અપના દલ (K)

અપના દળમાં બે જૂથ છે. એક જૂથ ભાજપ સાથે છે, જેનું નેતૃત્વ અનુપ્રિયા પટેલ કરે છે અને એક જૂથ સમાજવાદી પાર્ટી સાથે છે, જેનું પ્રતિનિધિત્વ અનુપ્રિયા પટેલની માતા કૃષ્ણા પટેલ કરે છે. અપના દળની રચના ક્રિષ્ના પટેલના પતિ સોનેલાલે કરી હતી. અને તે કુર્મી સમાજમાંથી આવતો હતો. હવે આ બંને જૂથનો બોજ કુર્મી મતદારો પર છે. યુપીમાં લગભગ 6 ટકા કુર્મી મતદારો છે, જે ઘણી સીટો પર મોટી અસર કરી શકે છે.

PSP, TMC અને NCPની ભૂમિકા

પ્રોગ્રેસિવ સમાજવાદી પાર્ટી અખિલેશ યાદવના કાકા શિવપાલ યાદવની પાર્ટી છે, પરંતુ હવે તે અખિલેશની સાથે છે અને સમાજવાદી પાર્ટીના સિમ્બોલ પર ચૂંટણી લડશે. 2017ની ચૂંટણીમાં પરિવારની લડાઈને કારણે સમાજવાદી પાર્ટીને મોટું નુકસાન થયું હતું. કારણ કે અકિલેશ યાદવ અને શિવપાલ યાદવ બંનેના મતદારો એક જ છે. ટીએમસી અને એનસીપીની વાત કરીએ તો યુપીમાં આ બંને પાર્ટીઓની ખાસ અસર નથી. પરંતુ મમતા બેનર્જીની રેલી અને NCP નેતાઓની હાજરીમાં અખિલેશ યાદવ થોડો ફાયદો મેળવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે.

અપના દળ(એસ)

અનુપ્રિયા પટેલના અપના દળ (સોનેલાલા)નું ભાજપ સાથે ગઠબંધન છે અને આ પક્ષને કુર્મી મતો દ્વારા પણ ટેકો છે, જો કે અનુપ્રિયા પટેલની પાર્ટીને 2014ની લોકસભા ચૂંટણીથી લઈને 2017ની વિધાનસભા અને 2019ની લોકસભાની ચૂંટણીમાં ઘણી સફળતા મળી હતી. અનુપ્રિયા પટેલ હાલમાં મિર્ઝાપુરથી સાંસદ છે અને મોદી સરકારમાં મંત્રી છે. તેમની પાસે યુપી વિધાનસભામાં 9 બેઠકો છે.

રાજ્યમાં લગભગ 6 ટકા કુર્મી મતદારો છે, જેમાંથી અનુપ્રિયા પટેલનો પ્રભાવ બનારસ અને સોનભદ્રના વિસ્તારોમાં હોવાનું માનવામાં આવે છે. બારાબંકી, બહરાઈચ, ફતેહપુર અને બુંદેલખંડમાં પણ કુર્મી મતો યોગ્ય સંખ્યામાં હોવા છતાં, અનુપ્રિયા પટેલ આ બધાનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે તેવો દાવો કરી શકાય નહીં, કારણ કે તેની માતા પણ મેદાનમાં છે. જેઓ પોતાને સેનેલાલ પટેલના રાજકીય વારસાના વાસ્તવિક વારસદાર ગણાવે છે.

નિષાદ પક્ષ કેટલો મજબૂત છે?

ઉત્તર પ્રદેશમાં નિષાદ સમુદાયનો હિસ્સો લગભગ 5 ટકા છે. આ સમાજની મોટી સંખ્યામાં નદી કિનારે વસે છે. પરંતુ એકલા નિષાદ નહીં, અન્ય કેટલીક જાતિઓ મળીને આ સમાજને પૂર્ણ કરે છે, જે મલ્લાહ, માંઝી, માછીમાર, બિંદ, કહાર અને કશ્યપ તરીકે ઓળખાય છે. તે બધા નિષાદ સમાજનો ભાગ છે. તેની અસર ગોરખપુર, મૌ, ગાઝીપુર, બલિયા, વારાણસી, અલ્હાબાદ, જૌનપુર, ફતેહપુર અને યમુનાને અડીને આવેલા ગાઝિયાબાદ-નોઈડામાં પણ છે. 2017ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં, નિષાદ પાર્ટીએ એકલા હાથે ચૂંટણી લડી હતી અને 0.62 ટકા મતો સાથે 1 બેઠક જીતી હતી. આ વખતે નિષાદ પાર્ટી ભાજપ સાથે ગઠબંધન કરીને ચૂંટણી લડી રહી છે.